Sto pięćdziesiąt lat temu urodził się jeden z najważniejszych polskich artystów. Ten znakomity malarz i dramaturg, zwany „czwartym wieszczem polskim”  powraca w tym roku na deski teatrów oraz do sal muzealnych.

Stanisław Wyspiański

Myślę tyko malować, malować, malować

Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 r. w Krakowie i z tym miastem pozostał szczególnie związany do końca życia. Jedną z największych pasji artysty było malarstwo. Autor  Chochołów studiował w Szkole Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Jagiellońskim, następnie kontynuował studia w Paryżu. Jego obrazy poświęcone dzieciom, motywie macierzyństwa, czy wreszcie motywom roślinnym charakteryzujące się secesyjną kreską pozostaną w naszej pamięci na zawsze.

Muzeum Narodowe w Krakowie proponuje wystawę „Wyspiański. Nieznany” prezentującą sporą część dzieł Wyspiańskiego po raz pierwszy. Jak czytamy na stronie przedsięwzięcia,wystawa zawiera blisko 600 prac artysty, które zostały zakupione przez muzeum w 1910 r. od wdowy po Wyspiańskim – Teodory Teofili z domu Pytko. Zwiedzający będą mogli również podziwiać pastelowy Autoportret artysty z 1897 r. oraz Portret dra Jana Raczyńskiego z 1904 r. Na wystawie nie zabraknie również dzieł literackich Wyspiańskiego.  Będziemy mogli podziwiać komplet pierwodruków dramatów, m.in. Warszawiankę czy Powrót Odysa.Muzeum zaprasza na wystawę wszystkim miłośników twórczości Wyspiańskiego do 5 maja 2019 r.

Sztuka jest z ducha

Kolejną pasją Wyspiańskiego była literatura. Ten słynny dramatopisarz zadebiutował w 26 listopada 1898 prapremierą Warszawianki. Utwór nawiązuje do wydarzeń Powstania Listopadowego, a akcja dramatu przypada dokładnie w dzień bitwy o Olszynkę. Pojęcie losu, w który są uwikłani bohaterowie, jest rodem z tragedii antycznej, której nie zabrakło również w innych wczesnych dramatach.

16 marca 1901 r. odbyła się prapremiera Wesela. Wyspiański zainspirowany weselem swojego przyjaciela Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną napisał tenże dramat, jako rozrachunek z ówczesnym społeczeństwem. Ukazując przywary chłopów bawiących się w Bronowicach, jak i inteligencji, z której to pochodził pan młody. Na ten temat ciekawie pisze Tadeusz Boy-Żeleński w swoim tekście Plotka o Weselu.

Wracając do Wyspiańskiego, chciałabym przybliżyć kolejny dramat, którym jest Wyzwolenie.Teatr w teatrze przedstawia ówczesnego Konrada (tu nieprzypadkowe nawiązanie do Dziadów). Dzieło to zostało wystawione w 1903 r., by po raz kolejny powrócić na deski teatru.

Wyzwolenie: królowe jest najnowszą propozycją teatru muzycznego Capitol we Wrocławiu. Przedstawienie opiera się na prozatorskim debiucie Agnieszki Wolny-Hamkało, a reżyserią zajęła się Martyna Majewska. Dzieło nawiązuje do Wyzwolenia Wyspiańskiego, gdyż porusza tematy polityczne, religijne, obyczajowe, poświęcone również sztuce. Wszystko zaczyna się w Teatrze Narodowym im. Leona Schillera, w którym pojawiają się drag queensPrzedstawienie można już oglądać, niemniej bilety na najbliższe wystawienia zostały wyprzedane.

Wyzwolenie możemy obejrzeć również w Teatrze Polskim w Warszawie (premiera odbyła się 29.01.2019 r.). Spektakl ten reżyseruje Anna Augustynowicz i zostaje poświęcony pragnieniu wolności. W przeciwieństwie do propozycji z Wrocławia, przedstawienie bazuje stricte na Wyzwoleniu Wyspiańskiego. Warto sprawdzić, jak Augustynowicz widzi współczesnego Konrada.

Pomysłów idzie mi tyle, tłoczą się tak obrazy, że jestem jak szalony

Po Wyzwoleniu Wyspiański napisał jeszcze wiele słynnych dramatów. Istotną próbą ujęcia problematyki w sposób filozoficzny stał się Bolesław Śmiały. Kolejne ważne dzieła to chociażby Akropolis (1904), Achilles (1903), Powrót Odysa (1907) czy Noc listopadowa(1904).

28 listopada 1907 r. Stanisław Wyspiański przedwcześnie umiera w wyniku schorzenia, które wyniszczało jego organizm od kilku lat. Do tej pory jest uważany za czwartego wieszcza, a dorobek artystyczny, który po nim pozostał w naszej kulturze został osnuty sławą i legendą wielkiego polskiego artysty.

Autor: Ewelina Adamik

Źródła:

Literatura polska. Młoda Polska., red. A.Z. Makowiecki, Warszawa 1991.

L. Płoszewski, Wyspiański w oczach współczesnych, T.2., Kraków 1971.

Podtytuły zaczerpnięte z wypowiedzi Stanisława Wyspiańskiego